Literatka – historia małej szklanki

Literatka, czyli mała szklanka, która kiedyś przeznaczona była głównie do picia wódki, to jedno z popularniejszych naczyń, które można znaleźć w polskich kuchniach. Nic dziwnego – sprawdza się nie tylko podczas spotkań towarzyskich, ale jest też praktycznym szkłem codziennego użytku. Skąd wzięła się intrygująca nazwa literatki? Jak kiedyś wyglądały szklanki do wódki?  Dlaczego to jedno z najbardziej przydatnych naczyń w domu?

 

Wódka na polskich stołach

Destylowanie alkoholu to umiejętność, którą ludzkość zdobyła już w starożytności. Jednak na polskie stoły spirytus: „okowita” lub „gorzałka”, który z czasem – po rozcieńczeniu z wodą - stał się „wódką”, trafił dopiero w XVI wieku! Napój ten serwowano wówczas w metalowych kubeczkach – na początku tylko jako lekarstwo. Z czasem zaczęto podawać wódkę na magnackich przyjęciach. W tym czasie do tego rodzaju alkoholu dostęp mieli głównie najbogatsi – ubogie warstwy społeczeństwa raczyły się raczej piwem.

Wraz z rozwojem hut i rękodzieła szklanego, w XVIII wieku w polskich domach pojawiły się właśnie szklane kieliszki na nóżkach. Bogato zdobione naczynia przypominały te, z których dziś, obok wódki, pija się również nalewki i likiery.

W tym czasie gorzałka trafiła pod strzechy i do karczm, w których pito ten trunek z „karczmiaków”. Toporne, kanciaste szklane kieliszki – również na nóżkach, zapobiegających ogrzewaniu się płynu przez ciepło dłoni – były trudne do stłuczenia i tanie. Nie posiadały bowiem z reguły żadnych zdobień.

100 lat później zaczęto w Europie i w Polsce produkować naczynia do wódki bez nóżek: bardziej przypominające dzisiejsze szklanki literatki, a także „stopki”, czyli kieliszki z grubym dnem. Również charakteryzowały się odpornością na stłuczenia, a ich konstrukcja miała spowalniać ogrzewanie alkoholu przez dłonie.

Nie-bajkowa historia

Literatka to więc szkło przeznaczone głównie do serwowania wódki, która - pomimo zmiany stylu życia i przyzwyczajeń Polaków - wciąż jest bardzo popularna. Naczynie przeznaczone do picia tylko tego alkoholu o specyficznych cechach i nazwie nikogo więc nie dziwi.

Literatka pobudza jednak wyobraźnię wszystkich, którzy zaczytują się w opowieściach o przygodach polskich literatów romantycznych czy z XX-lecia międzywojennego. Znani z bujnego życia towarzyskiego pisarze i poeci nie stronili przecież od mocnego alkoholu.

Nazwa literatki – szklanki do wódki - wbrew skojarzeniom nie ma jednak nic wspólnego z biografiami słynnych artystów. To spolszczone określenie z języka niemieckiego na szklankę o niewielkiej pojemności – „Literachtel” lub „ein achtel Liter”. W takim razie, jeśli chodzi o objętość - ile ma literatka?

Literatka – ile ml?

Pierwotna niemiecka nazwa literatki – „ein achtel Liter”, czyli „1/8 litra” wprost określała, że naczynie powinno mieć 125 ml. W praktyce obecnie spotkać się można z literatkami o różnych pojemnościach pomiędzy 100 a 150 ml.

Na weselach czy przyjęciach literatka jest dość często stawiana obok mniejszego kieliszka jako naczynie na dodatkowy, słodki napój. Ponadto literatka – szklanka o małej pojemności – znalazła wiele innych zastosowań także w domowym zaciszu.

Uniwersalna literatka

Literatki do napojów gazowanych i soków są często używane podczas bankietów, małych i dużych przyjęć, czy spotkań z bliskimi na świeżym powietrzu. Szklanka ta nie jest ani za duża, ani za mała – w sam raz do posiłku lub by uraczyć się chłodnym napojem w upalne dni.

Literatki KROSNO u grubym szkle to także świetny pomysł na serwowanie np. wody czy mleka małym dzieciom. Trudno taką szklankę stłuc, nie jest też zbyt ciężka, a 100-150 ml to idealna porcja dla kilkulatka nawet w upalne dni.

Naczyniem często docenianym przez domowych kucharzy również jest literatka – pojemność tej szklanki, która jest zawsze taka sama, pozwala na dokładne odmierzenie składników do wypieków. Doskonale sprawdzi się także np. do oddzielania białek od żółtek.

Warto mieć w domu zestaw szklanek literatek, które przydają się na co dzień i od święta. Kto wie, być może z czasem staną się one ważną częścią pełnych poezji i romantycznych lub epickich wspomnień?

Zobacz literatki i inne popularne szklanki z kolekcji Basic KROSNO