Whisky to alkohol, który ma dużo wspólnego z ogniem. Nie tylko rozgrzewa z każdym łykiem, nawet jeśli doda się do niej lodu. Jej piękny, bursztynowy kolor mieni się różnymi kolorami czerwieni i żółci, tak jak płonące nocą ognisko. Whisky na całym świecie uznawana jest za ekskluzywny alkohol, który pije się powoli, delektując się każdym łykiem. Jaka jest jej historia, jak powinno pić się dobrą whisky oraz czym różni się ona od… whiskey?
Historia whisky
Whisky to trunek, który ma już prawie 1500 lat. Nazywana przez ówczesnych mieszkańców terenów Irlandii „wodą życia” pędzona była pierwotnie przez mnichów z destylacji soków fermentowanych owoców, a później z jęczmienia. Wierzyli oni, że dał ją ludziom święty Patryk.
Nazwa pochodziła od przeznaczenia aqua vitae – używana była do łagodzenia stanów chorobowych i różnych dolegliwości. Po 200 latach mnisi swoje lekarstwo zawieźli do Szkocji. Przez kolejne wieki przeznaczenie whisky ewoluowało i z lekarstwa do stosowania miejscowego stała się przede wszystkim poprawiającym nastrój i rozgrzewającym trunkiem. Dopiero na przełomie XVIII-XIX wieku przez przemysłową produkcję i prawne regulacje stała się popularnym elementem kultury żywieniowej całego Imperium Brytyjskiego. W tamtym czasie zajmowało ono rozległe tereny na niemal całym świecie, w tym Stanów Zjednoczonych, które również dołożyły swoje elementy do historii i tożsamości dzisiejszej whisky.
Dziś alkohol ten spożywany jest na świecie w setkach milionów litrów rocznie. W Polsce jej popularność rośnie i zastępuje ona powoli krajową wódkę. Whisky jest istotnym elementem kultury – pije ją James Bond, politycy i prezesi w amerykańskich serialach, często paląc przy tym nieodłączne cygaro, a w literaturze i filmie przez nielegalną produkcję whisky w czasie prohibicji ginie wielu fikcyjnych bohaterów.
Produkcja whisky
Tradycyjna whisky produkowana jest z mieszanki słodu jęczmiennego i jego kiełkującego ziarna (czasem też niekiełkującego). Najpierw należy przeprowadzić słodowanie, a więc pozwolenie ziarnom na wykiełkowanie. Są one wilgotne, dlatego w następnym etapie produkcji należy je osuszyć, a w przypadku szkockich metod także uwędzić w torfowym dymie.
Tak przygotowany słód zalewa się gorącą wodą, a następnie miesza, by ziarna otworzyły się, a zawarta w nich skrobia rozpuściła. Etap ten nazywa się zacieraniem. Do tego momentu sposób produkcji whisky nie różni się od metod wyrobu piwa – dopiero następne działania tworzą z uzyskanego zacieru bursztynowy alkohol, który trafia do eleganckich szklanek.
Zacier przelewa się do kotłów warzelniczych wraz z drożdżami, aby mógł sfermentować. Po kilku dniach uzyskuje się etanol, który poddaje się destylacji. W zależności od pochodzenia trunku robi się to od jednego do nawet trzech razy, a każda destylacja czyni whisky bardziej szlachetną. Płyn trafia do drewnianych beczek, w których leżakuje minimum 2-3 lata.
To właśnie drewno z beczek – i często to, co znajdowało się w nich przed whisky – czyni jej smak tak wyjątkowym. Płyn wysyca się garbnikami, które nadają mu ognisty kolor i niepowtarzalny smak. Producenci whisky wiedzą, jakiego smaku spodziewać się przy podstawowej produkcji – dzięki mieszaniu trunków pochodzących z różnych typów beczek mogą uzyskać wyjątkowy, niespotykany nigdzie indziej aromat.
Produkcja whisky w różnych krajach, a nawet ich regionach, różni się co nieco, na przykład przez dodatkowe etapy. Ta amerykańska filtrowana jest przez węgiel drzewny przed leżakowaniem, a ta pochodząca z Tennessee musi przepłynąć przez węgiel pochodzący konkretnie z klonu cukrowego.
Rodzaje whisky według kraju pochodzenia
Whisky amerykańska produkowana jest z kukurydzy, jęczmienia, żyta czy pszenicy. Trafia do dębowych beczek na minimum dwa lata po przefiltrowaniu przez węgiel drzewny. Wreszcie japońska whisky jest produkowana tak, jak szkocka, a mimo to charakteryzuje się smakiem uznawanym przez koneserów na całym świecie.Ojczyzną whisky jest Irlandia. Tam produkowana jest ona z jęczmienia o
raz jego słodu i leżakuje minimum trzy lata. Destylowana jest trzykrotnie zanim trafi do drewnianych beczek. Z kolei szkocka whisky, zanim trafi do karafki, także leżakuje trzy lata w drewnianych beczkach. Od tej irlandzkiej różni ją to, że produkowana jest wyłącznie ze słodu jęczmiennego albo mieszana w różnych proporcjach z whisky z innych zbóż.
Rodzaje whisky według składu
Whisky różni się tym, z czego jest zrobiona na początku oraz z czym wymieszana na końcu produkcji. Najpopularniejsza na świecie jest blended whisky, czyli mieszanina różnych typów tego alkoholu w proporcjach uznawanych przez producentów. Należąca do pewnej znanej marki whisky z Tennessee, zwana również sipping to destylat kukurydzy, żyta, słodu jęczmiennego i pszenicy. Blended malt whisky to mieszanka tego trunku zrobionego na słodach.
Na drugim biegunie popularności znajduje się grain whisky - jest bardzo tania, bo produkowana przemysłowo z różnych gatunków zbóż. Jej wątpliwa jakość przekłada się jednak na jej niskie spożycie na świecie. Single cask whisky, zwana też single barrel pochodzi z jednej beczki i jednego destylatu. Jest bardzo droga. To ona jest podstawą do uzyskiwania blended whisky przez zmieszanie jej różnych gatunków.
Bourbon
Bourbon to specyficzna odmiana whisky z kukurydzy. Niczym nie różni się od produkcji tego trunku oprócz faktu, że przez minimum dwa lata leżakuje… w stanie Kentucky. W praktyce nie ma to żadnego wpływu na smak tego alkoholu.
Whisky czy whiskey?
W Polsce bursztynowy trunek nazywa się „whisky” i jest rodzaju żeńskiego. W ten sposób nazywają ją również np. Szkoci. Natomiast Amerykanie i Irlandczycy dodali literę „e” (whiskey), aby odróżnić się od „mniej smacznej” – ich zdaniem – whisky z pozostałej części świata. Nie jest to więc określenie niepoprawne, ale synonim odznaczający trunki w różnych krajach.
Sposoby serwowania whisky
Whisky to wyjątkowy smak, niepowtarzalny aromat oraz niezwykły kolor. Aby móc ocenić je wszystkie, warto nalać ten trunek do specjalnego kieliszka do degustacji. Posiada on długą nóżkę, dzięki której nie ogrzewa się dłonią alkoholu. Aromat skupia się w czasze kieliszka, trafiając wprost do nozdrzy. Dzięki jego wysokości można obserwować mienienie się trunku w świetle w czasie ruchu. Tak wyjątkowa degustacja whisky pozwoli docenić wszystkie jej walory.
Whisky można przechowywać przez długi czas – przelana do dekoracyjnej czy oryginalnej karafki może być swego rodzaju ozdobą. Stamtąd można ją też nalać do szklanki do whisky. Amerykanie zalewają nią kostki lodu, nazywając ten sposób serwowania „whisky on the rocks”. Zamiast jednak rozcieńczać ten szlachetny trunek, można użyć specjalnych kamieni do whisky, które schłodzą ją bez wpływania na jej smak i kolor.
Wreszcie w piciu whisky można popełnić prawdziwe faux-pas! Dzieje się to wtedy, gdy tę „wodę życia” pije się mieszając ją ze słodkimi gazowanymi napojami. Nie jest to trunek, który wykorzystuje się do miksowania drinków, choć często tak jest traktowany. W ten sposób jednak niweczy się jej wszystkie zalety, które nabiera przez wiele lat leżakowania w drewnianych beczkach.