Szkło to materiał towarzyszący ludzkości od początków cywilizacji. Przez wieki powstało wiele różnorodnych technik zdobienia – niektóre odeszły już do lamusa, lecz część jest wciąż udoskonalana. Są także metody, które wymyślono stosunkowo niedawno dzięki rozwojowi nauki. Wszystkie pozwalają na osiągnięcie wyjątkowych, trwałych efektów – zgodnych z zamysłem projektanta lub zamówieniem klienta indywidualnego. Na czym polegają i czym cechują się poszczególne techniki zdobienia szkła?
Realizacja projektu
KROSNO daje swoim klientom biznesowym możliwość dowolnego zdobienia szkła na zamówienie. Dzięki temu firmy z sektora spożywczego czy restauracje mogą zakupić komplety naczyń z własnym logo lub innym zdobieniem, wpływającym na atmosferę w lokalu. Jest to też doskonały pomysł na element akcji marketingowej, do wykorzystania np. na targach czy jako elegancka nagroda w konkursie. Na rynku istnieje również wiele drobnych zakładów oferujących zdobienie szkła także osobom prywatnym – komplet ze zdobieniem własnego pomysłu to wspaniały pomysł na prezent czy okazjonalna zastawa do wykorzystania na ślubie lub innej ważnej uroczystości, stanowiąca później piękną pamiątkę. Jakie techniki zdobienia szkła można wykorzystać? Jakie są ich zalety?
Sitodruk na szkle
Sitodruk to bardzo popularna metoda wykonywania nadruków czy dekoracji na niemal każdym materiale. Nic dziwnego – daje gwarancję bogatej, dokładnie odwzorowanej kolorystyki i precyzyjnego oddania szczegółów. W ten sposób można wykonać na szkle logo, znaki towarowe, kody QR i w zasadzie każdy inny, dowolny obrazek. Świetnie nadaje się do zdobienia dużych serii. Ta technika ewoluowała przez tysiące lat – dziś daje szybkie, perfekcyjne i przede wszystkim trwałe efekty.
Malowanie odbywa się na automatach lub półautomatach, które odwzorowują na szkle projekt. Ten najpierw wprowadzony jest do komputera, a następnie przygotowany z grafiki szablon naniesiony zostaje na drobną siateczkę sitodrukową, przez którą przeciskane są farby. Te mogą być jednobarwne, w tym matowe lub reliefowe czyli niemal pozbawione koloru, a jedynie dające efekt faktury, lub wielobarwne, w tym np. z efektem luminescencji czy termochromatyczne, czyli zmieniające barwę pod wpływem temperatury.
Przykłady sitodruku: 1. Biały mat, 2. Farby termochromatyczne, 3. Sitodruk raster, 4. Efekt luminescencji, 5. Farba reliefowa, 6. Sitodruk kolorowy
Piaskowanie szkła
Piaskowanie szkła to również historycznie jedna z najstarszych metod używanych do zdobienia. Pomaga ona osiągnąć ciekawy, matowy efekt na całej powierzchni lub tylko jej fragmencie
Jak sama nazwa wskazuje, na szkło wypuszczany jest pod ciśnieniem strumień ostrego piasku. Ściera on warstwy zgodnie z wcześniej przygotowanym szablonem. Może to być tylko jedna warstwa lub rysunek, który wyróżnia się kilkoma głębokościami ścierania, pozwalając na osiągnięcie wyjątkowych wypukłości i cieniowań.
Wbrew pozorom proces ten pozwala na bardzo dokładne odwzorowanie projektu oraz na powtarzalność rysunku w serii. Takie zdobienie jest oczywiście trwałe. Projekt jest monochromatyczny - fragment matowy jest jednorodny i wyróżnia się na tle błyszczącego szkła, choć projekt wielowarstwowy pozwala na „wyciągnięcie” różnych odcieni szarości: od czarnego po biel.
Przykłady piaskowania: 1. Piaskowanie zwykłe, 2. Piaskowanie warstwowe
Aplikacje na szkle
Aplikacje na szkle to różnego rodzaju kolorowe wypukłości nałożone na gotowe naczynie. Ich tworzenie wymaga niezwykłej precyzji i kunsztu hutniczego. Każdy produkt tego typu jest oryginalny, a sam wzór trwały. W szkle można również zamieścić obiekt, np. złotą monetę lub inną pamiątkę. Proces wyrabiania szkła z aplikacją trwa nieco dłużej, lecz nawet przy takim samym projekcie uzyskuje się zbliżone, lecz wciąż niepowtarzalne efekty.
Aplikacje bezbarwne i kolorowe hutnik tworzy, nabierając porcję masy szklanej do wyrobu, którą formuje i schładza według standardowej procedury. Następnie, za pomocą nożyczek hutniczych, dokleja kolejne porcje szkła – bezbarwnego lub w oczekiwanym kolorze - odcinając ewentualny nadmiar. Całość jest ponownie rozgrzewana i wdmuchiwana do formy hutniczej przez piszczel, a następnie, po przybraniu formy, trafia do odprężarki.
W metodzie zwanej „kolorem na bańkę” naczynie charakteryzuje się jedną, stopniowo zmieniającą się barwą. Hutnik rozgrzaną piszczelą hutniczą nabiera porcję kolorowej masy szklanej, formuje ją i wydmuchuje kształt bańki. Po przestudzeniu jest ona przybierana bezbarwną masą i kształtowana. Całość wdmuchiwana jest do formy, a następnie do odprężarki.
Kolejnym typem aplikacji jest tzw. grys, puder lub krezle. Bańka szklana jest w tym wypadku obtaczana w pożądanym materiale, a następnie kształtowana w formie i – jak pozostałe – trafia do odprężarki. Każdy wyrób tego typu jest jedyny w swoim rodzaju - niemożliwym jest osiągnięcie dwóch takich samych egzemplarzy. Jest to więc idealny pomysł na prezent dla wyjątkowej osoby.
Przykłady aplikacji na szkle: 1. Aplikacja kolorowa płaska, 2. Aplikacja bezbarwna, 3. Aplikacja kolorowa wypukła, 4. Grys, 5. Kolor na bańkę, 6. Obiekt w dnie
Szlifowanie szkła
Szlifowanie szkła to kolejna tradycyjna metoda, która pozwala na osiągnięcie artystycznych wręcz efektów lub też wykonanie naczynia współgrającego z obowiązującymi trendami. Do tej techniki przynależą: grawerowanie, szlif ręczny matowy, matowy i matowy na natrysku, szlif ręczny polerowany i polerowany na bańce oraz szlif powierzchniowy czy zdobienie laserem. Szlif jest trwały i niezależnie od sposobu użytkowania przetrwa niezmieniony przez długie lata. Wykonanie takiego zdobienia ręcznie trwa dość długo, dając oryginalny efekt. Z kolei szlify maszynowe mogą być powtarzane, niezależnie od długości serii. Warto poznać szczegółowo kilka z tych technik zdobienia szkła.
Grawerowanie automatyczne, tzw. SAGRYT, to proces polegający na wykonaniu dekoracji na powierzchni wyroby za pomocą automatycznie sterowanego frezu z nasypem diamentowym. Może on pracować równocześnie aż na 10 przedmiotach! Do jego wykonania wystarczy przygotowany wcześniej, monochromatyczny plik graficzny. Taka dekoracja jest odporna na ścieranie mechaniczne, a obrazek jest odwzorowany w 100% i powtarzalny w dużych seriach. Można w ten sposób wykonać nawet najbardziej skomplikowane rysunki.
Inny szlif automatyczny to poeting. Sterowane komputerowo tarcze z nasypem diamentowym wykonują dekorację na powierzchni nawet ośmiu wyrobów na raz. To efektywny sposób na wykonanie dużych serii grawerowanych naczyń. Podobnie sprawa ma się z nadrukami laserowymi, gdzie zdobienie odbywa się także przez zaprogramowane wcześniej urządzenie.
Najtrudniejszy do wykonania szlif ręczny polega na nacinaniu powierzchni szkła za pomocą tarcz z kamienia lub z nasypem diamentowym. Pomaga w tym szlifierka nazywana kuglarką. Można w ten sposób uzyskać grawer o różnych głębokościach nacięcia. Wymaga to nie tylko kunsztu, ale też dużego zmysłu artystycznego. Naczynia z takim szlifem są bardzo efektowne – już od wieków zresztą tak zdobione szkło jest przedmiotem pożądania wielu osób. Nie można sobie wyobrazić piękniejszego prezentu, niż ręcznie grawerowany komplet szklanek czy kieliszków.
Przykłady szlifów na szkle: 1. Grawerowanie, 2. Szlif ręczny polerowany, 3. Szlif ręczny matowy, 4. Szlif matowy na szkle bezbarwnym, 5. Szlif matowy na natrysku, 6. Szlif polerowany na bańce
Kalka na szkle
Kalka na szkle, inaczej nazywana kalkomanią, to aplikacja na papierze skrobiowym naklejana na powierzchnię wyrobu. Wcześniej przygotowywana jest ona na specjalnych automatach. Najpierw odklejana jest od papieru, a następnie nakleja się ją na wyrób. To praca ręczna, wymagająca niezwykłej precyzji.
Zalety tej techniki to możliwość użycia nieograniczonej ilości kolorów, jak w sitodruku bezpośrednim. Jednak, w przeciwieństwie do niego, nie ma znaczenia kształt wyrobu. Mimo ręcznego zdobienia, kalkomania wyróżnia się także dużą precyzją wykonania.
Malowanie natryskowe szkła
Malowanie natryskowe szkła wygląda podobnie, jak w innych gałęziach przemysłu. Dekoracja nanoszona jest pistoletem do malowania w postaci strugi farby atomizowanej sprężonym powietrzem. Można w ten sposób wykonać zarówno jedno-, jak i wielokolorowe zdobienie, także cieniowane, matowe i połyskujące.
Do zalet malowania natryskowego należą: wysoka odporność dekoracji na mycie w zmywarkach, nieograniczona paleta kolorystyczna oraz możliwość zdobienia w ten sposób każdego wyrobu. Wzór osiągnięty na szklankach można powtórzyć na karafkach, miskach, dzbankach. W efekcie uzyskuje się spójne kolorystycznie naczynia, które mogą stanowić przepiękną, wpisującą się w aranżację domu czy lokalu zastawę stołową.
Malowanie ręczne szkła
Ręczne malowanie szkła może odbywać się dwojako – za pomocą pędzla lub listrami. W tym pierwszym przypadku preparaty zdobnicze nanoszone są na powierzchnie w postaci płynnej. Ta metoda oczywiście nie pozwala na tworzenie identycznych serii naczyń. Jednak w połączeniu ze szlifem można w ten sposób uzyskać wzbudzający zachwyt efekt, co jest szczególnie istotne w przypadku naczyń, które mają być również zapadającą w serce pamiątką. Zaletami malowania ręcznego są możliwość naniesienia farby na wyrób o dowolnym kształcie, zdobienia całej powierzchni lub konkretnie wybranych fragmentów czy brak konieczności uprzedniego przygotowywania szablonów. W tym ostatnim przypadku można zawierzyć realizację projektu artyście.
Listry, zwane lustrami, to ciekłe farby, które nanosi się pędzlem-kołowrotkiem (choć można również natryskowo) na naczynia o cylindrycznym kształcie, a następnie wypala. Pozwala to na osiągnięcie błyszczącego lub transparentnego efektu. Ręcznie nanoszone listry mogą również zawierać metale szlachetne, takie jak złoto, platyna czy miedź, które dają efekt kryjący. Ze względu na konsystencję farby nie można w ten sposób namalować detali czy prostych pasów, jednak końcowy efekt robi ogromne wrażenie. W ten sposób można osiągnąć barwione ręcznie naczynia o dużej powtarzalności.
Przykłady ręcznego malowania szkła: 1. Malowanie ręczne wzorów, 2. Lister, 3. Złote obrzeże
Efekty na powierzchni szkła
Do wyjątkowych zdobień hutniczych, które sprawiają, że szkło już na etapie formowania przestaje być klarowne, ale nabiera wyjątkowego wyglądu należą: szkło pienione, crackle, punkt musujący, metalizacja, satynowanie i zdobienie optyczne. Warto przyjrzeć się chociaż dwóm z nich.
W efekcie crackle, czyli strukturze popękanego szkła, na bańkę szklaną hutnik nabiera porcję masy szklanej, którą formuje, a następnie rozdmuchuje. Wstępnie uformowana zanurzana jest w chłodnej wodzie w celu zmrożenia wierzchniej warstwy. Masa znów jest rozgrzewana, a następnie wdmuchiwana do formy, a później do odprężarki.
Szkło pienione wygląda, jakby osadziły się na nim kropelki rosy. Po uformowaniu bańki szklanej następuje krótkie i bardzo niewielkie zapruszenie jej przez zastosowanie wodorowęglanu sodu. Następnie znów przybierana jest bańka, która zostaje wdmuchana do formy. To kolejna z technik zdobienia, pozwalająca na uzyskanie jednych w swoim rodzaju naczyń.
Przykłady efektów na powierzchni szkła: 1. Crackle, 2. Metalizacja, 3. Satynowanie, 4. Szkło pienione, 5. Zdobienia optyczne